Strikt genomen hebben kinderen die hoogbegaafd zijn, een IQ van 130 of hoger. Maar hoogbegaafdheid heeft ook te maken met de aanleg om tot uitzonderlijke prestaties te komen. Het gaat dus om een bijzondere manier van denken en van doen. Persoonlijkheid, creativiteit en doorzettingsvermogen spelen ook een belangrijke rol. Hoogbegaafdheid is voor een groot deel erfelijk, maar ook ouders die niet hoogbegaafd zijn, kunnen hoogbegaafde kinderen krijgen.
Ongeveer 2,5 procent van de bevolking is hoogbegaafd. In Nederland komt dat neer op ongeveer 430.000 hoogbegaafde mensen.
Hoogbegaafdheid kan worden vastgesteld met behulp van een IQ test. Bij kinderen wordt hiervoor vaak de WISC-V afgenomen. Vanaf een score van 130 spreekt men van hoogbegaafdheid. Maar er zijn ook andere theorieën die kijken naar het ontwikkelingspotentieel (psychomotorisch, zintuiglijk, intellectueel, beeldend en emotioneel).

Ontwikkelingsvoorsprong
Hoogbegaafde kinderen hebben vaak al op jonge leeftijd een ontwikkelingsvoorsprong op leeftijdsgenootjes. Met name in intellectueel opzicht. Bij jonge kinderen kan de intelligentie beter tot ontwikkeling komen als zij opgroeien in een omgeving waar zij emotioneel en cognitief worden gestimuleerd. De sociale omgeving voor hoogbegaafde kinderen, en ook volwassenen, spelen dan ook een belangrijke rol. Het gezin, de school en vriendjes kunnen een groot verschil maken.

Onderpresteren
Als een kind hoogbegaafd is, betekent dat echter niet automatisch dat het ook uitzonderlijk presteert. Er zijn veel kinderen die hoogbegaafd zijn en op school juist onderpresteren. Soms wordt de hoogbegaafdheid mede daarom niet herkend. Als u zich afvraagt of uw kind hoogbegaafd is, kunt u dat het best laten onderzoeken door een BIG-geregistreerde deskundige die gespecialiseerd is in hoogbegaafdheidsonderzoek en/of onderzoek naar ontwikkelingsstoornissen (i.v.m. comorbiditeit).

Onderstaande kenmerken zijn typerend voor hoogbegaafdheid:

  • Ongewone alertheid al op zeer jonge leeftijd en lange aandachtsspanne/concentratie
  • Sterke verbale begaafdheid: snel leren en goed verbanden kunnen leggen
  • Ongebruikelijk goed geheugen: onthouden van veel informatie
  • Ongebruikelijk grote woordenschat en complexe zinsbouw op jonge leeftijd
  • Vergevorderd begrip van taalnuances, metaforen en abstracte ideeën
  • Voorliefde voor puzzels en oplossen van rekenkundige problemen
  • Ongebruikelijke emotionele diepgang
  • Zelfstandig leren lezen, schrijven, vaak al voor zij naar school gaan.
  • Intense nieuwsgierigheid en ongelimiteerd stellen van onderzoekende vragen
  • Brede interesse en/of diepe belangstelling in een specifiek onderwerp
  • Interesse in experimenteren en de dingen anders doen dan gebruikelijk
  • Sterke en levendige fantasie en creativiteit
  • Opmerkelijk gevoel voor humor, voorliefde voor woordspelingen
  • Redenen en achtergronden willen begrijpen en op een niet voor de hand liggende manier  kunnen combineren van gegevens of gedachten
  • Ongeduld jegens eigen onvermogen en dat van anderen
  • Complex denken: voorliefde voor ingewikkelde dingen. Vaak geen aandacht voor zaken die zij niet interessant vinden. Soms conflicten met andere kinderen als deze ingewikkelde zaken niet begrijpen. 
  • Idealisme en sterk gevoel voor rechtvaardigheid al vanaf jonge leeftijd. Bezorgdheid over sociale, politieke problemen en onrecht. 
  • Sensitief: sterke waarneming en direct bewust van eigen emoties. Daardoor zich ook sneller gekwetst voelen. Tonen meer medeleven met anderen en gevoelig voor verwachtingen van anderen
  • Intensiteit: overtuiging en overgave is bij deze kinderen sterker dan bij leeftijdsgenootjes. Zij zijn vaak zeer gedreven. Ook dromen kunnen heel levendig zijn en intensiever worden beleefd